Mỹ đưa 1 tỷ con muỗi biến đổi gen ra môi trường liệu có gây nguy hiểm?

Việc Mỹ đưa 1 tỷ con muỗi biến đổi gen ra môi trường tự nhiên với mục đích tiêu diệt bớt muỗi tự nhiên gây bệnh đã tạo ra sự tranh luận lớn về nguy cơ và các giới hạn y sinh học.

Nên nhớ rằng, từng có rất nhiều những bộ phim khoa học giả tưởng về các loài vật biến đổi gen vượt tầm kiểm soát của con người dẫn đến sự tàn phá thế giới. Giờ đây, khi nước Mỹ thực hiện đưa 1 tỷ con muỗi biến đổi gen ra môi trường tự nhiên, không ít chuyên gia đã vô cùng lo ngại.

Kế hoạch đưa 1 tỷ con muỗi biến đổi gen vào môi trường ở tiểu bang Florida, Mỹ có thể đem tới những sự thay đổi lớn trong quần thể muỗi tại đây. Hàng chục nghìn con muỗi đực đã được thả ra ở Florida Keys, một quần đảo ở phía đông nam nước Mỹ. Nhưng đây không phải là những con muỗi bình thường: Chúng đã được biến đổi gen. Đây là một phần trong kế hoạch kiềm chế dịch bệnh bằng cách thả 1 tỷ con muỗi ở hai tiểu bang của Mỹ. Các công nhân đã đặt các hộp trứng muỗi, hai hộp ở Cudjoe Key, một ở Ramrod Key và ba ở Vaca Key. Tất cả đều ở bang Florida, Mỹ. Dự kiến ​​chúng sẽ nở trong khoảng một tuần. Các nhà khoa học sẽ lặp lại quy trình này trong những tháng tới để thả ra hơn 12.000 con ấu trùng muỗi mỗi tuần trong 12 tuần. Số muỗi sinh sản ra dự kiến có thể lên tới 144.000 con muỗi.

Dự án đánh dấu lần đầu tiên muỗi GMO (muỗi biến đổi cấu trúc gen) được thả ra tại Mỹ. Đây là dự án do Ban kiểm soát muỗi Florida Keys (FKMCD) phát động cùng công ty công nghệ sinh học Oxitec của Anh. Dự án nhằm hạn chế sự lây lan của bệnh sốt xuất huyết, Zika và sốt vàng da do muỗi lây truyền.

Andrea Leal, CEO của Florida Keys Mosquito District cho biết trong một tuyên bố: "Vì một số loài đang biến đổi gen để chống lại phương pháp diệt côn trùng của con người. Vì vậy chúng ta cần các công cụ mới để chống lại loài muỗi".

Ý tưởng là muỗi GMO sẽ làm giảm số lượng muỗi Aedes aegypti, một loại muỗi phổ biến ở Florida Keys và là nguyên nhân lây lan các bệnh truyền nhiễm. Ở Florida Keys, giống muỗi này chỉ chiếm 4% tổng số muỗi nhưng chúng đã gây ra 70 trường hợp mắc bệnh sốt xuất huyết ở Key Largo vào năm ngoái, chưa kể nguy cơ lây lan các bệnh khác rất lớn.

Chỉ những con cái của loài Aedes aegypti mới cắn người để lấy máu và nuôi trứng. Vì vậy, các nhà khoa học đã tạo ra muỗi GMO và họ gọi là loài OX5034 để khiến những con cái chết ngay khi còn là ấu trùng. Oxitec, công ty đứng sau nghiên cứu về loại muỗi GMO và FKMCD hy vọng rằng, loài công trùng này sẽ giao phối với những con Aedes aegypti cái. Vì con cái không thể tồn tại đủ lâu để sinh sản, từ đó làm giảm số lượng muỗi truyền bệnh.

Đây mới chỉ là giai đoạn đầu của dự án. Oxitec đã nhận được giấy phép từ Cơ quan bảo vệ môi trường Mỹ cho phép thả 1 tỷ con muỗi biến đổi gen này trên 26,7 ngàn m2 ở Florida và Texas trong hai năm tới.

Oxitec tuyên bố, phương pháp này "an toàn" và "thân thiện với môi trường. Oxitec tự hào có thành tích thực hiện các thử nghiệm thực địa thành công ở quần đảo Cayman, Panama, Malaysia và Brazil. Công ty cũng đã được EPA và Bộ Nông nghiệp và Dịch vụ người tiêu dùng của bang Florida phê duyệt, đồng thời có sự hỗ trợ từ Trung tâm kiểm soát dịch bệnh Mỹ (CDC) và một hội đồng cố vấn độc lập.

Nhưng cư dân Keys không chắc việc thả muỗi GMO là một ý tưởng hay và họ có lý do để lo ngại điều đó. Người dân địa phương chia sẻ với tạp chí Vice rằng, họ không được thông báo về chính xác nơi thả những con muỗi biến đổi gen ngay trước khi chúng được thả ra. Đó là một cách làm vô cùng thiếu trách nhiệm.

Một nghiên cứu năm 2019 của Đại học Yale cảnh báo, kế hoạch này có thể phản tác dụng. Các nhà khoa học phát hiện thấy, trong khi hầu hết muỗi cái chết đi từ khi còn là ấu trùng, có từ 3% đến 4% trong số chúng sống sót đến khi trưởng thành và không rõ chúng có bị vô sinh hay không. Điều đó có nghĩa là bằng cách giao phối với muỗi truyền bệnh, muỗi Oxitec có thể tạo ra những con lai có khả năng kháng thuốc diệt muỗi tốt hơn so với những con muỗi thông thường và làm trầm trọng thêm dịch bệnh.

Ngoài ra còn có những lo ngại về cách muỗi trong phòng thí nghiệm sẽ tương tác với các hệ sinh thái ở Florida Keys. Một nghiên cứu thực địa trên loài muỗi từ Brazil đã phát hiện ra rằng, các gen biến đổi của muỗi trong phòng thí nghiệm đã lây lan vào các quần thể muỗi hoang dã. Không rõ tác động sinh thái có thể gây ra ở Florida Keys như thế nào, nhưng điều đáng ngại là khu vực này có môi trường sống phong phú và nhạy cảm.

Dana Perls, giám đốc chương trình thực phẩm và công nghệ tại tổ chức môi trường Friends of the Earth cho biết: "Việc thả muỗi biến đổi gen khiến các cư dân ở Florida, môi trường và các loài có nguy cơ tuyệt chủng đứng trước nguy cơ đại dịch. Việc này chỉ nhằm tối đa hóa lợi nhuận của Oxitec, không liên quan đến nhu cầu bức thiết nhằm ngăn chặn các căn bệnh do muỗi truyền".

Tháng trước, một hội đồng gồm các chuyên gia độc lập đã nêu ra những vấn đề này trước ủy ban quận Florida Keys Mosquito. Những người ủng hộ đang yêu cầu EPA dừng dự án ngay cả khi nhiều con muỗi biến đổi gen đã được thả vào môi trường tự nhiên.

Tổng hợp